Bağlantıyı Açma: Afganistan’ın İnternet Erişimi Manzarasının Derin Analizi

Pazar Genel Görünümü
Yeni Teknoloji Trendleri
Rekabetçi Ortam Değerlendirmesi
Büyüme Tahminleri ve Projeksiyonlar
Bölgesel Farklılıklar ve Analiz
Gelecek Görünümü ve Stratejik Yönelimler
Önümüzdeki Zorluklar ve Fırsatlar
Kaynaklar & Referanslar

“Afganistan’ın internet altyapısı nispeten gelişmemiştir, mobil ağlara ve sınırlı sabit geniş bant hizmetlerine büyük ölçüde bağımlıdır.” (kaynak)

Pazar Genel Görünümü

Afganistan’ın internet manzarası, siyasi değişimler, altyapı zorlukları ve gelişen düzenleyici çerçevelerle şekillenen son on yılda önemli değişiklikler geçirmiştir. 2024’ün başı itibarıyla, Afganistan’daki internet penetrasyonu, bölgedeki en düşük seviyelerden birisidir, ama yavaş büyüme ve uyum işaretleri vardır.

Penetrasyon ve Kullanım

Digital 2023: Afganistan raporuna göre, internet penetrasyonu Ocak 2023’te yaklaşık %18.0’da, nüfusun 40.1 milyon olduğu dikkate alındığında yaklaşık 7.2 milyon kullanıcıya denk gelmektedir.
Mobil internet, kullanıcıların %90’ından fazlasının akıllı telefonlar aracılığıyla bağlanması nedeniyle baskın erişim yöntemidir.
Kandahar, Herat ve Mazar-i-Şerif gibi kentsel merkezler daha yüksek bağlantı oranlarına sahiptir, kırsal ve uzak alanlar ise önemli ölçüde geri kalmaktadır.

Altyapı ve Sağlayıcılar

Afganistan’ın telekomünikasyon sektörü, Etisalat Afganistan, Afgan Kablosuz İletişim Şirketi (AWCC) ve MTN Afganistan gibi birkaç önemli operatör tarafından hizmet verilmektedir.
Büyük şehirlerde 4G/LTE hizmetleri mevcuttur, ancak kapsama alanı düzensizdir ve kırsal bölgelerde genellikle güvenilmezdir (GSMA Mobil Ekonomi 2023).
Uluslararası bant genişliği sınırlı kalmaya devam etmekte, Afganistan komşu ülkeler aracılığıyla sınır ötesi fiber bağlantılara bağımlı kalmakta, bu da ağı kesintilere ve aksamalara karşı savunmasız hale getirmektedir.

Düzenleyici ve Siyasi Ortam

Taliban’ın Ağustos 2021’deki dönüşü, düzenleyici ortamda artan belirsizliğe yol açmıştır. Taliban, ülke genelinde bir internet karartması uygulamamış olsa da, hedefli kısıtlamalar ve içerik filtreleme raporları bulunmaktadır (Human Rights Watch).
Uluslararası yaptırımlar ve yabancı yardımın geri çekilmesi, dijital altyapıya yatırım yapmayı engellemiş ve sağlayıcıların ağları yükseltme kabiliyetini sınırlamıştır.

Görünüm

Zorluklara rağmen, internet erişimi talebi artmaya devam etmektedir; bu, genç bir nüfus ve eğitim, iş ve sosyal bağlantılar için dijital iletişimin artan önemi ile yönlendirilmektedir.
Ancak, devam eden istikrarsızlık ve ekonomik kısıtlamalar, sektörün genişleme ve yenilik hızını muhtemelen yavaşlatacaktır.

Yeni Teknoloji Trendleri

Afganistan’daki internet erişimi, son yirmi yılda siyasi değişimler, altyapı zorlukları ve gelişen dijital ihtiyaçlarla şekillenen önemli değişiklikler geçirmiştir. 2024’ün başı itibarıyla, Afganistan’ın internet penetrasyon oranı yaklaşık %22’dir ve bu da 40 milyonun üzerinde bir nüfus içinde yaklaşık 9 milyon kullanıcaya denk gelmektedir (DataReportal). Bu rakam, ülkedeki dijital manzaradaki ilerlemeleri ve kalıcı engelleri yansıtmaktadır.

Altyapı ve Sağlayıcılar

İnternet erişiminin çoğu, kentsel merkezlerde ve bazı kırsal alanlarda mevcut olan 3G ve 4G hizmetleri aracılığıyla mobil ağlar üzerinden sağlanmaktadır. Sabit geniş bant, yüksek maliyetler ve gelişmemiş altyapı nedeniyle sınırlıdır (BuddeComm).
Büyük telekom operatörleri arasında Afgan Kablosuz, Roshan, MTN Afganistan ve Etisalat Afganistan bulunmaktadır. Bu şirketler, kapsama alanını genişletmede önemli bir rol oynamışlardır, ancak hizmet kalitesi ve güvenilirlik bölgeden bölgeye büyük ölçüde değişkenlik göstermektedir.

Fiyatlandırma ve Erişilebilirlik

İnternet maliyetleri, ortalama gelirler karşısında yüksek kalmaya devam etmektedir. Uygun Fiyatlı İnternet İttifakı‘na göre, 1 GB mobil veri fiyatı birçok Afgan için aylık gelirin %5’ini geçebilir; bu da küresel erişilebilirlik hedefi olan %2’nin oldukça üzerindedir.
Kentsel-kırsal farklılıklar gözle görülür: Kabul ve diğer büyük şehirler nispeten güçlü bağlantı olanaklarına sahipken, birçok kırsal ve uzak alan güvenlik endişeleri ve yatırım eksikliği nedeniyle az ya da hiç bağlantıya sahip değildir.

Düzenleyici ve Siyasi Ortam

Taliban’ın 2021 Ağustos’unda iktidara dönüşü, sansür, gözetim ve dijital özgürlükler üzerindeki kısıtlamalar konusunda endişelere yol açmıştır (Human Rights Watch).
Bu zorluklara rağmen, hükümet, ülke genelinde bir internet kapaması uygulamamıştır ve çoğu Afgan, sosyal medya ve mesajlaşma platformlarına erişim sağlamaya devam etmektedir; ancak bu erişim temkinli bir şekilde gerçekleşmektedir.

Gelecek Görünümü

Uluslararası organizasyonlar ve NGO’lar, dijital okuryazarlığı artırma ve erişimi genişletme çabaları içindedirler, ancak ilerleme, devam eden istikrarsızlık nedeniyle yavaştır.
Uydu internet gibi yeni teknolojiler (ör. Starlink), uzaktaki bağlantılar için yeni çözümler sunabilir; ancak düzenleyici onay ve erişilebilirlik, zorluklar olarak devam etmektedir.

Kısacası, Afganistan’ın internet manzarası büyüse de, ekonomik, siyasi ve altyapı zorlukları tarafından sınırlıdır. Önümüzdeki yıllar, dijital erişimin daha kapsayıcı ve dayanıklı olup olmayacağını belirlemede kritik olacaktır.

Rekabetçi Ortam Değerlendirmesi

Afganistan’daki internet erişimindeki rekabetçi ortam, mobil ağ operatörleri, internet servis sağlayıcıları (ISS’ler) ve gelişen düzenleyici ortamın bir karışımı tarafından şekillenmiştir. 2023 itibarıyla, Afganistan’ın internet penetrasyon oranı yaklaşık %22’dir ve bu, nüfusun 40 milyon olduğu dikkate alındığında yaklaşık 9.7 milyon kullanıcıya karşılık gelmektedir (DataReportal). Pazar, sınırlı altyapı, güvenlik zorlukları ve siyasi istikrarsızlığın neden olduğu sık kesintilerle karakterizedir.

Ana Oyuncular:
- Afgan Kablosuz İletişim Şirketi (AWCC): En eski ve en büyük mobil operatörlerden biri olan AWCC, hem mobil hem de sabit kablosuz internet hizmetleri sunmaktadır. Özellikle kentsel merkezlerde önemli bir piyasa payına sahiptir (AWCC).
- Roshan: Diğer büyük oyunculardan biri olan Roshan, 3G ve 4G hizmetleri sunmakta ve kırsal alanlara kapsama alanını genişletmek için önemli yatırımlar yapmaktadır. Güvenilirliği ve müşteri hizmetleriyle tanınmaktadır (Roshan).
- Etisalat Afganistan: BAE merkezli Etisalat Grubu’nun bir yan kuruluşu olan Etisalat Afganistan, rekabetçi veri paketleri sunmakta ve özellikle genç kullanıcılar arasında büyüyen bir abone tabanına sahiptir (Etisalat Afganistan).
- MTN Afganistan: Güney Afrika merkezli MTN Grubu’nun bir parçası olan MTN, operasyonel zorluklarla karşılaşmasına rağmen mobil internet segmentinde önemli bir rakip olmaya devam etmektedir (MTN Afganistan).
- ISS’ler: Afganinet ve Sadaf gibi birkaç yerel ISS, sabit geniş bant hizmetleri sunmaktadır, ancak erişimleri genellikle sadece Kabul ve birkaç diğer büyük şehirle sınırlıdır.
Pazar Dinamikleri:
- Mobil internet, sabit hat altyapısının eksikliği nedeniyle, bağlantıların %90’ından fazlasını oluşturmaktadır (GSMA).
- Rekabet, esas olarak fiyatlandırma, veri paketi esnekliği ve ağ kapsama alanı üzerine yoğunlaşmaktadır.
- Sık elektrik kesintileri, güvenlik sorunları ve düzenleyici belirsizlik, altyapı yatırımlarını ve hizmet genişlemesini engellemektedir.
Düzenleyici Ortam:
- Afganistan Telekomünikasyon Düzenleme Otoritesi (ATRA), lisanslama ve spektrum tahsisini denetlemektedir; ancak son siyasi değişiklikler belirsizliği artırmış ve zaman zaman internet kapamalarına yol açmıştır (ATRA).
- Uluslararası yaptırımlar ve azalan yabancı yatırımlar, pazar büyümesini ve teknoloji yükseltmelerini daha da kısıtlamıştır.

Kısacası, Afganistan’ın internet erişim pazarı rekabetçi ancak önemli operasyonel ve düzenleyici zorluklarla karşı karşıyadır. Sektörün gelecekteki büyümesi, siyasi istikrar, altyapı yatırımı ve düzenleyici netliğe bağlı olacaktır.

Büyüme Tahminleri ve Projeksiyonlar

Afganistan’ın internet erişim manzarası, siyasi, ekonomik ve altyapı faktörleri tarafından şekillenen önemli değişiklikler geçirmiştir. 2024’ün başı itibarıyla, Afganistan’daki internet penetrasyonu Güney Asya’nın en düşük seviyeleri arasında kalmaktadır, ancak büyüme tahminleri stabilize ve yatırım alanında iyimser bir eğilim öngörmektedir.

Digital 2023: Afganistan raporuna göre, internet penetrasyonu Ocak 2023’te yaklaşık %18.0’da, nüfusun 40.1 milyon olduğu dikkate alındığında yaklaşık 7.2 milyon kullanıcıya karşılık gelmektedir. Bu rakam, altyapı hasarları, elektrik kesintileri ve düzenleyici belirsizlik gibi devam eden zorluklara rağmen önceki yıllara göre mütevazı bir artışı ifade etmektedir.

Mobil İnternet: Afgan internet kullanıcılarının büyük çoğunluğu, web’e mobil cihazlar aracılığıyla erişmektedir. GSMA Mobil Ekonomi 2023 raporu, mobil geniş bant kapsama alanının nüfusun %89’una ulaştığını belirtmektedir, ancak gerçek kullanım maliyetler ve dijital okuryazarlık engelleri nedeniyle geride kalmaktadır.
Kentsel ve Kırsal Ayrım: Kabul, Herat ve Mazar-i-Şerif gibi kentsel merkezler daha yüksek bağlantı oranlarına sahipken, kırsal ve uzak alanlar bu anlamda hizmet alamamaktadır. Dünya Bankası, kırsal hanelerin yalnızca %10’unun güvenilir internet erişimine sahip olduğunu tahmin etmektedir (Dünya Bankası).
Cinsiyet Eşitsizliği: İnternet kullanımında önemli bir cinsiyet eşitsizliği bulunmaktadır; kadınlar ve kızlar, sosyal normlar ve güvenlik endişeleri nedeniyle erişimde daha fazla engelle karşılaşmaktadır (UN Women).

Geleceğe baktığımızda, sektör analistleri Afganistan’ın internet penetrasyonunun 2027 yılına kadar %25-30’a ulaşabileceğini öngörüyor; ancak bu, altyapıya sürekli yatırım, düzenleyici çerçevenin iyileştirilmesi ve uluslararası destek ile mümkün olacaktır (Statista). 4G ağlarının genişlemesi ve potansiyel olarak 5G teknolojisinin gelecekte geçişi, büyümeyi desteklemesi beklenen faktörlerdir; ancak bu ilerlemeler siyasi istikrar ve güvenlik durumuna son derece bağımlıdır.

Kısacası, Afganistan’ın internet erişimi şu anda sınırlı olsa da, büyüme tahminleri pozitif kalmaya devam etmektedir; bu, temel zorlukların çözülmesine ve hem iç hem de uluslararası kaynakların mobilizasyonuna bağlıdır.

Bölgesel Farklılıklar ve Analiz

Afganistan’da internet erişimi son on yılda kayda değer değişimler görmüştür; ancak güvenlik, altyapı ve sosyoekonomik koşullar gibi faktörlerden kaynaklanan önemli bölgesel farklılıklar devam etmektedir. 2023 itibarıyla, Afganistan’ın internet penetrasyon oranı nüfusun yaklaşık %22’si olup, toplam 41 milyon nüfusa karşılık gelen yaklaşık 9.7 milyon kullanıcıya eşdeğerdir (DataReportal). Ancak bu ulusal ortalama, kentsel ve kırsal bölgeler arasındaki ve iller arasındaki belirgin farkları gizlemektedir.

Kentsel-Kırsal Ayrım: İnternet erişimi, Kabul, Herat ve Mazar-i-Şerif gibi kentsel merkezlerde yoğunlaşmıştır; burada altyapı daha gelişmiştir ve güvenlik koşulları görece daha istikrarlıdır. Örneğin, Kabul’de internet penetrasyonu %50’nin üzerinde iken, birçok kırsal ilde bu oran %10’un altındadır (Dünya Bankası).
İl Farklılıkları: Merkezi ve kuzey bölgelerde, daha iyi yol ağlarına ve daha sağlam telekomünikasyon altyapısına sahip iller daha yüksek bağlantı oranları yaşamaktadır. Buna karşılık, genellikle çatışma ve düşük yatırımlardan etkilenen güney ve doğu illeri önemli ölçüde geri kalmaktadır (USAID).
Cinsiyet Eşitsizliği: Dijital cinsiyet eşitsizliği belirgindir; kadınlar ve kızlar, kültürel normlar, daha düşük okuma yazma oranları ve dijital cihazlara sınırlı erişim nedeniyle daha fazla engelle karşılaşmaktadır. 2022 yılına ait bir ankete göre, Afgan kadınlarının yalnızca %15’i düzenli internet kullandığını bildirmiştir; bu oran erkeklerin %29’udur (GSMA).
Mobil ve Sabit Geniş Bant: İnternet kullanıcılarının büyük çoğunluğu mobil ağlara bağlıdır; zira sabit geniş bant altyapısı sınırlı ve pahalıdır. Mobil internet kapsama alanı genişlemiş olmasına rağmen, kalitesi ve hızı büyük ölçüde değişkenlik göstermektedir; 4G hizmetleri esas olarak büyük şehirlerde mevcuttur (ITU).

Bu farklılıklar, sık elektrik kesintileri, yüksek bağlantı maliyetleri ve güvenlik nedenleriyle uygulanan dönemsel internet kapatmaları gibi devam eden zorluklarla daha da karmaşık hale gelmiştir. Bu bölgesel farklılıkların üstesinden gelmek, Afganistan’ın dijital kapsayıcılığı ve sosyoekonomik gelişimi için kritik öneme sahiptir ve her bölgede uygun fiyatlı, güvenilir internet erişimini genişletmek amacıyla hedefli yatırımlar ve politika müdahaleleri gerektirmektedir.

Gelecek Görünümü ve Stratejik Yönelimler

Afganistan’da internet erişiminin geleceği, siyasi, ekonomik ve teknolojik faktörlerin karmaşık bir etkileşimi tarafından şekillendirilmektedir. 2024’ün başı itibarıyla, Afganistan’daki internet penetrasyonu, bölgedeki en düşük seviyelerden biridir ve tahminler, nüfusun yalnızca yaklaşık %18’inin düzenli internet erişimine sahip olduğunu belirtmektedir (DataReportal). Bu rakam, altyapı zorluklarını ve Taliban’ın 2021 Ağustos’unda iktidara dönüşünden sonra devam eden siyasi istikrarsızlığın etkisini yansıtmaktadır.

Geleceğe dair, internet erişiminin seyri üzerinde etkili olabilecek birkaç önemli trend ve stratejik yönelim bulunmaktadır:

Altyapı Gelişimi: Mobil ağların genişlemesi, Afganistan’ın engebeli arazisi ve sınırlı sabit hat altyapısı göz önüne alındığında internet penetrasyonunu artırmanın en geçerli yolu olmaya devam etmektedir. Mobil geniş bant abonelikleri mütevazı bir şekilde artmıştır ama kapsama açığı devam etmektedir, özellikle kırsal alanlarda (GSMA).
Uluslararası Ortaklıklar: Uluslararası kuruluşlar ve komşu ülkeler, Afganistan’ın dijital altyapısını destekleyecek ilgi göstermiştir. Ancak, yaptırımlar ve yönetim konusundaki endişeler büyük ölçekli yatırımları sınırlamıştır. Dünya Bankası ve diğer kuruluşlar, temel bağlantıyı sürdürebilmek ve dijital okuryazarlığı artırabilmek için hedeflenmiş destek çağrısında bulunmuştur (Dünya Bankası).
Düzenleyici Ortam: Taliban hükümeti, internet içeriği ve erişimi üzerinde daha sıkı kontroller uygulamıştır; bu da sansür ve gözetim konusundaki endişeleri artırmaktadır. Bu politikalar özel sektör yatırımlarını engelleyebilir ve eğitim ve medya gibi dijital hizmetlerin büyümesini sınırlayabilir (Human Rights Watch).
Uygun Fiyat ve Dijital Okuryazarlık: Yüksek maliyetler ve düşük dijital okuryazarlık önemli engeller teşkil etmektedir. Verilerin fiyatlarının azaltılması ve dijital becerilerin, özellikle kadınlar ve gençler arasında yaygınlaştırılması çabaları kapsayıcı büyüme için kritik öneme sahip olacaktır (UNICEF).

Kısacası, Afganistan internet erişimini genişletme konusunda büyük engellerle karşı karşıya olsa da, mobil altyapıya yapılan hedefli yatırımlar, uluslararası işbirliği ve kapsayıcı dijital politikalar, bağlantıyı yavaş yavaş iyileştirebilir. İlerleme hız ve yönü, önümüzdeki yıllarda daha geniş siyasi ve ekonomik bağlama bağlı olacaktır.

Önümüzdeki Zorluklar ve Fırsatlar

Afganistan’ın internet manzarası, önemli zorluklar ve ortaya çıkan fırsatlar ile şekillenmektedir. 2024’ün başı itibarıyla, Afganistan’daki internet penetrasyonu bölgedeki en düşük seviyelerden biridir ve tahminler, nüfusun yalnızca yaklaşık %18’inin düzenli internet erişimine sahip olduğunu göstermektedir (DataReportal). Bu sınırlı erişim, karmaşık bir altyapı, siyasi ve sosyoekonomik faktörlerin etkileşimi ile şekillenmiştir.

Altyapı ve Bağlantı: Afganistan’ın dağlık arazisi ve yıllarca süren çatışmalar, sağlam telekomünikasyon altyapısının geliştirilmesini engellemiştir. Mobil ağlar çoğu kent merkezini kapsasa da, kırsal ve uzak bölgeler büyük ölçüde hizmet almasına devam etmektedir. Ülke, sınırlı fiber optik bağlantı ile uydu ve mikrodalga bağlantılara büyük ölçüde bağımlıdır (Dünya Bankası).
Siyasi İstikrarsızlık ve Düzenleme: 2021’de Taliban’ın dönüşü yeni belirsizlikler getirmiştir. İnternet kapatmaları ve artan sansür rapor edilmiştir; yetkililer bazen sosyal medya ve mesajlaşma platformlarına erişimi kısıtlamaktadır (Human Rights Watch). Bu eylemler dijital özgürlükleri zayıflatmakta ve sektördeki yatırımları caydırmaktadır.
Uygun Fiyat ve Dijital Okuryazarlık: Cihazların ve veri paketlerinin yüksek maliyetleri ile yaygın yoksulluk, internet benimsemeyi sınırlamaktadır. Uluslararası Telekomünikasyon Birliği (ITU), Afganistan’da 1 GB mobil veri fiyatının, gelir karşısında Güney Asya’nın en yüksekleri arasında olduğunu belirtmektedir. Ayrıca, kadınlar ve kırsal nüfus arasında düşük dijital okuryazarlık, kullanımı daha da sınırlamaktadır.

Bu zorluklara rağmen, büyüme için dikkate değer fırsatlar bulunmaktadır:

Mobil Öncelikli Genişleme: İnternet kullanıcılarının %90’ından fazlasının mobil cihazlar aracılığıyla bağlandığı göz önüne alındığında, sabit hat altyapısının pratik olmadığı alanlarda dijital kapsayıcılığı artırmak için mobil tabanlı hizmetlerin potansiyeli bulunmaktadır (GSMA).
Uluslararası Destek ve Yatırım: Uluslararası kuruluşlar ve özel sektör oyuncularının devam eden çabaları, bağlantıyı genişletmek, dijital okuryazarlığı artırmak ve maliyetleri azaltmak amacıyla sürdürülmektedir. Toplum internet merkezleri ve sübvanse edilmiş veri paketleri gibi girişimler belirli bölgelerde pilot uygulama aşamasındadır.
Girişimcilik ve E-Hükümet: Artan genç nüfus ve diaspora katılımı, eğitim, sağlık hizmetleri ve finansal hizmetlere erişimi geliştirebilecek dijital girişimcilik ve e-hükümet hizmetlerinin geliştirilmesi için fırsatlar sunmaktadır.

Kısacası, Afganistan yaygın internet erişimi sağlama konusunda büyük engellerle karşı karşıya kalmaktadır; ancak hedefli yatırımlar ve politika reformları ekonomide kayda değer sosyo-ekonomik faydalar sağlayabilir.

Kaynaklar & Referanslar

APRICOT 2016: Zmarialai Wafa on Internet development in Afghanistan

Watch this video on YouTube

Afganistan’da İnternet Erişimini Keşfetmek: Pazar İçgörüleri ve Ana Gelişmeler

ByZane Dupree